Zbiór informacji z matematyki oraz fizyki przygotowany przez Szkołę Maturzystów
Niech funkcja będzie określona w przedziale (-5,5). W łatwy sposób jesteśmy w stanie wykazać słuszność twierdzenia, iż funkcja f jest ciągła w każdym punkcie należącym do podanego przedziału. Oznacza to, że funkcja f jest ciągła w przedziale (-5,5).
Jak już wykazaliśmy funkcja f(x) jest ciągła w przedziale otwartym (-5,5). Nie jesteśmy jednak w stanie mówić o ciągłości funkcji f w punktach -5 oraz 5, jako że funkcja ta nie jest określona w otoczeniu tych punktów. Możemy natomiast wypowiedzieć się o ciągłości jednostronnej w tych punktach (odpowiednio prawostronnej dla punktu -5 oraz lewostronnej dla punktu 5).
W podobny sposób określamy ciągłość w innych przedziałach. Możemy wówczas powiedzieć, że funkcja jest ciągła w zbiorze będącym sumą kilku przedziałów liczbowych, wtedy, gdy jest ciągła w każdym z tych przedziałów. Przykładem takiej funkcji jest funkcja . Jest ona ciągła w każdym z przedziałów , zatem jest ciągła w całym zbiorze ,
Funkcję, która jest ciągła w całej swojej dziedzinie, nazywamy funkcją ciągłą.
Przykład 1
Nauczyciel zlecił swoim uczniom opracowanie pewnej liczby
działów z zakresu matematyki. Za każde x stron płacił on uczniowi stałą cenę
równą 3 dolarom, pod warunkiem że liczba ta była mniejsza bądź równa 50. Jeśli
liczba ta przekraczała 50, wówczas uczeń wynagradzany był kwotą wyrażaną wzorem
. Wyznacz wartość parametru
a tak, aby wynagrodzenie ucznia zmieniało się w sposób ciągły.
Jesteśmy w stanie zdefiniować funkcję, opisującą
wynagrodzenie przyznawane uczniowi przez nauczyciela jako:
Obliczmy granicę lewostronną funkcji w(x) w punkcie x = 50:
Aby wynagrodzenie ucznia zmieniało się w sposób ciągły
granica lewostronna w punkcie x = 50 musi być równa granicy prawostronnej w tym
punkcie:
=
2500a+7000=22500
2500a=15500
a =
Z twierdzenia 2 bezpośrednio wynika wniosek, mający
zastosowanie dla przybliżonego rozwiązywania równań:
Jeśli funkcja f jest ciągła w przedziale domkniętym <a,
b> oraz , to istnieje taka liczba c,
c(a, b), dla której f(c) = 0.
Przykład 2
Rozważmy funkcję . Wiemy, że ciągły wielomian
stopnia nieparzystego ma zawsze co najmniej jedno miejsce zerowe. Nie jesteśmy
jednak w stanie odnaleźć miejsc zerowych tej funkcji w konwencjonalny sposób
(np. przez wzór skróconego mnożenia lub wyłączenie wspólnego czynnika przed
nawias). Jesteśmy jednak w stanie oszacować przybliżoną wartość x0 korzystając
z twierdzenia 2 (Darboux), oraz wcześniej przytoczonego wniosku, wynikającego
z tego twierdzenia.
Zawęźmy zbiór poszukiwanych liczb do przedziału (czyli począwszy od takich liczb, dla których
łatwo będzie nam wyliczyć wartość funkcji f(x)):
Określmy znak iloczynu wartości funkcji dla następujących po
sobie całkowitych zmiennych x w przedziale :
Widzimy, że tylko w przedziale funkcja zmienia swój znak, a to znaczy że
przechodzi przez oś OX dokładnie w tym przedziale. Wiemy więc, że x0. W ten sposób jesteśmy w
stanie oszacować wartość x0 jako np. .
1. Dana jest funkcja:
Wyznacz zbiór wartości tej funkcji.
Odp.
2. Wyznacz parametr
Odp.
3. Funkcja
Odp. Tak.