Baza wiedzy

Zbiór informacji z matematyki oraz fizyki przygotowany przez Szkołę Maturzystów

Ciąg arytmetyczny


Definicja 1.
Niech an bedzię ciągiem co najmniej trójwyrazowym. Ciągiem arytmetycznym nazywamy ciąg an, w którym każdy wyraz oprócz pierwszego powstaje przez dodanie do wyrazu poprzedniego tej samej liczby r. Liczbę tę nazywamy różnicą ciągu arytmetycznego.

Krócej:
Ciąg an jest ciągiem arytmetycznym o różnicy r gdy a1=a i an=an-1+r, jeśli n>1

Przykład 1.

Obliczamy kilka kolejnych wyrazów ciągu określonego następująco:

Obliczamy:

a2=a1+3=4

a3=a2+3=7

a4=a3+3=10

Teraz zbadamy monotoniczność ciągu arytmetycznego.

Zauważ, że     an-an-1=r     zatem, jeśli:

r>0, to ciąg jest rosnący
r<0, to ciąg jest malejący
r=0, to ciąg jest stały

 Twierdzenie 1.
Jeśli an jest ciągiem arytmetycznym o różnicy r, to an=a1+(n-1) ∙ r dla dowolnej liczby naturalnej dodatniej n.

Przykład 1.

Dany jest 6-wyrazowy ciąg arytmetyczny, w którym a1=2 i a6= 9,5. Wyznaczamy a3,a4,a5.
Z jednej strony mamy:
a6-a1= 9,5-2=7,5

z drugiej zaś:
a6-a1=a1+5r-a1=5r,

więc
5r=7,5 /:5
r=1,5

Zatem:
a3=a1=+2r=2+3=5
a4=a1+3r=2+4,5=6,5
a5=a1+4r=2+6=8

Przykład 2.

Suma trzeciego i siódmego wyrazu ciągu arytmetycznego jest równa 16, a suma wyrazu drugiego i dziesiątego wynosi 18.Obliczymy pierwszy wyraz a1 tego ciągu i różnicę r.

Zgodnie z twierdzeniem 1. Otrzymujemy:
a3=a1+2r     a7=a1+6r      a2=a1+r     a10=a1+9r

Z warunków zadania wynika ,że

Zatem

      -2r=-2

        r=1

Zobaczmy jaka jest zależność między trzema kolejnymi wyrazami ciągu arytmetycznego.
Wypiszmy wzory na trzy kolejne wyrazy takiego ciągu:

an-1=a1+ (n-2)∙r
an=a1+ (n-1) ∙r
an+1=a1+n∙r

Jeśli zsumujemy pierwszy i ostatni z wypisanych wyrazów, to wówczas otrzymamy:
an-1+an+1=a1+(n-2) ∙r +a1+ n∙r= 2[a1+(n-1) ∙r]=2∙n a

zatem (*)  an =

Pokazaliśmy, że w ciągu arytmetycznym każdy wyraz oprócz pierwszego i ostatniego, jest średnią arytmetyczną wyrazu poprzedniego i następnego.

Twierdzenie 2.
Ciąg an jest ciągiem arytmetycznym wtedy i tylko wtedy gdy każdy wyraz tego ciągu oprócz pierwszego ( i ewentualnie ostatniego) jest średnią arytmetyczną wyrazu poprzedniego i następnego.


Zadania do zrobienia


1. Wyznacz różnice r ciągu arytmetycznego, mając dane:

a) a1 = 7, a29 = 133

b) a1 = -12, a34 = 65


Odp.      a) r = 4,5

              b) r = 2


 

2. Między liczby 65 i 35 wstaw dziewięć liczb tak, aby wraz z danymi liczbami tworzyły ciąg arytmetyczny.

Odp. 65, 62, 59, …, 38, 35


 

3. Wyznacz pierwszy wyraz i różnice ciągu arytmetycznego (an), jeśli: a9 - a6 = 21 i a9   a6 = 2146.

Odp. a1 = 2 i r = 7 lub a1 = -93 i r = 7


 

4. Dla jakich wartości x liczby: x2 + 1, 5x - 2, 2x2 + x + 1 tworzą (w podanej kolejności) ciąg arytmetyczny?

Odp. x = 1 lub x = 2


 

5. Udowodnij, że kwadraty wyrażeń: x2 - 2x -1, x2 + 1 i x2 + 2x - 1 w podanej kolejności tworzą ciąg arytmetyczny.