Baza wiedzy

Zbiór informacji z matematyki oraz fizyki przygotowany przez Szkołę Maturzystów

Potęgi i pierwiastki

1. Potęga o wykładniku naturalnym

Definicja 1.

Potęgą o wykładniku naturalnym n, n > 0 i podstawie a, gdzie a jest dowolną liczbą rzeczywistą, nazywamy liczbę , gdzie liczba a występuje w tym iloczynie n razy.


Przyjmujemy: 

Uwaga: 


  • Wyrażenie nie ma określonej wartości liczbowej
  • a2, czyli drugą potęgę liczby a nazywamy kwadratem liczby a
  • a3, czyli trzecią potęgę liczby a nazywamy sześcianem liczby a

Przykład 1. Obliczmy potęgi wprost z definicji


Twierdzenie 1. Własności potęg o wykładnikach naturalnych

Jeśli m, n – liczby naturalne i a, b – liczby rzeczywiste, to prawdziwe są własności:


 

Przykład 2. Obliczmy korzystając z własności potęgowania



Przykład 3.



Przykład 4. Wykaż, że liczba jest podzielna przez 17.

Aby pokazać, że dana liczba jest podzielna przez 17, wystarczy zapisać ją w postaci iloczynu liczb naturalnych, którego jednym z czynników będzie liczba 17. Zamieńmy 125 i 25 na potęgi o podstawie 5:


 

Zadanie 

1. Oblicz:


2. Oblicz:


3. Oblicz:


4. Udowodnij, że:


a) jest podzielna przez 31


b) jest podzielna przez 43 


Odpowiedzi:


     

           

     

2. Pierwiastki

Definicja 1.


Pierwiastkiem stopnia n – tego,  z nieujemnej liczby a nazywamy taką liczbę nieujemną b, dla której 

Uwaga:


  • nazywamy pierwiastkiem kwadratowym z a

  • nazywamy pierwiastkiem sześciennym z a

  • Jeśli  to symbolicznie możemy zapisać

  • Jeśli dodatkowo n jest liczbą nieparzystą, to zachodzi także dla a < 0

Twierdzenie 1. Własności pierwiastków


Jeśli  to liczby naturalne większe od 1, a p jest liczbą naturalną dodatnią, to:


Jeśli dodatkowo n jest liczbą nieparzystą, to twierdzenie jest prawdziwe dla dowolnych a, b.

Przykład.  


   

 


Zadanie Oblicz wartości wyrażeń:



Odpowiedzi:

         

         




3. Potęga o wykładniku całkowitym ujemnym


Potęgę o wykładniku ujemnym zapisujemy jako    


     

Uwaga: Zachodzą własności analogiczne jak dla potęg o wykładnikach naturalnych, to znaczy: 


 


Przykład 1. 



  • Notacja wykładnicza

Każdą liczbę dodatnią x > 0 można przedstawić w postaci    


Każdą liczbę ujemną x < 0  można przedstawić w postaci    


Przykład 2. 


Zadania 

1. Oblicz:



2. Zamień jednostki, wynik zapisz w postaci notacji wykładniczej.



Odpowiedzi:


           




4. Potęga o wykładniku wymiernym


Potęgę o wykładniku wymiernym definiujemy jako pierwiastek stopnia n:


 

Przykład 1.




Potęgę o wykładniku wymiernym definiujemy następująco:

 

 


Uwaga: Dla dowolnych liczb wymiernych x i y, oraz dowolnych liczb rzeczywistych a, b, zachodzą własności analogiczne jak dla potęg o wykładnikach całkowitych: 


 


Przykład 2.



Zadania:  

1. Oblicz wartości wyrażeń:


2. Zapisz w postaci jednej potęgi:





Odpowiedzi:


                 

  b)   


5. Potęga o wykładniku rzeczywistym

  • Można określić potęgę o dowolnej podstawie dodatniej i dowolnym wykładniku niewymiernym dodatnim. 
  • Potęgi te mają te same własności co potęgi o wykładnikach wymiernych


Przykład


Zadanie:



Odpowiedzi: