Nauczanie przeplatane czyli... bądź jak mistrz!
Było deszczowe popołudnie.
Dziennikarze mogący wejść na salę szybko schronili się w pomieszczeniach.
Wokoło czuć było zapach potu- to cena jaką trzeba było zapłacić, aby zobaczyć
mistrza. Bokserzy ustawieni w różnych częściach sali trenowali różne partie sztuki
bokserskiej. Tylko jeden bokser zmieniał ćwiczenia co kilkanaście minut, niczym
małpa skacząca z drzewa na drzewo. „Co za brak profesjonalizmu”- pomyślał od
razu jeden z dziennikarzy, który nie rozpoznał czarnoskórego mężczyzny. Zamiast
szlifować dany ruch cały dzień, a potem kolejny- aby stać się mistrzem w jego
wykonaniu, ów figlarny atleta robi z siebie głupka na oczach dziesiątek
dziennikarzy. Krążenia tułowia, skakanie na palcach, walka z cieniem, ciężki
worek, szybki sparing, rowerek, przysiady, unoszenie nóg, skakanka, walka z
cieniem… „Ćwiczenia tego młokosa to najgorszy trening jaki widziałem w życiu.
Czy wiesz może o której przyjdzie mistrz?”- parsknął dziennikarz do kolegi
obok. Ten popatrzył na niego podejrzliwym okiem po czym odparł „Właśnie go
oglądasz”. Jego towarzysz nie wiedział czy to żart czy to prawda. Nic się już
nie odzywał. Jednakże to była prawda. Obserwował właśnie Muhammada Ali’ego,
który parę dni później nokautował innego mistrza boksu George Foremana (można
to zobaczyć na zdjęciu tytułowym do tego artykułu).
Era Muhammada Ali przyniosła
prawdziwą rewolucję. I nie mowa tu tylko o rewolucji w boksie, a przede
wszystkim rewolucja w postrzeganiu pracy mózgu. To co wydawało nam się
naturalne- że mózg uwielbia naukę w systemach blokowych okazało się nieprawdą.
Mózg uwielbia zmiany. Mózg uwielbia
zmiany!!! Szybko zaczęto sprawdzać, czy to stwierdzenie dotyczy tylko
boksu, sportu, a może więcej: ogólnie pojętej nauki. Przeprowadzono wiele
eksperymentów. Każdy wskazywał jednoznacznie: uczenie przeplatane daje dużo
lepsze wyniki w nauce niż uczenie blokowe. Mózg nie nudzi się, za każdym razem
ma podaną nową partię materiału, za każdym razem jest ciekawy rozwiązań, co
więcej szuka algorytmów do rozwiązania nowego problemu. To wszystko powoduje,
że w mózgu zostaje trwalszy ślad niż w przypadku systemu blokowego.
Jak ćwiczenia przeplatane sprawdzają się w matematyce? Przypomnę tylko, że cały system nauczania szkolnego opiera się na nauczaniu blokowym. Przychodzi dany dział, nauczyciel go tłumaczy w oparciu o konkretny wzór (wzory), po czym zadawane są zadania domowe (oczywiście tylko z tego nowego zagadnienia), a na sprawdzianie są tylko zadania z nowego zagadnienia. Po sprawdzianie przychodzi nowe zagadnienie, nauczyciel go tłumaczy w oparciu o konkretny wzór (wzory), itd… Naukowcy (D. Rohrer, R. F. Dedrick i K. Burgess „The benefit of interleaved mathematics practice is not limited to superficially similar kinds of problems” 2014 r.) postanowili sprawdzić jakie rezultaty przyniosą ćwiczenia przeplatane i blokowe zastosowane na grupie takich samych uczniów i rozwiązujących zadania z tej samej partii materiału, którego uczniowie wcześniej nie znali. Wszyscy uczniowie uczęszczali na te same wykłady, różnice polegały tylko w systemie rozwiązywania zadań domowych (przeplatane vs blokowe). Dwa tygodniu po zakończeniu nauczania grupy przystąpiły do niezapowiedzianego testu. Wyniki eksperymentu były szokujące! Okazało się, że uczniowie ćwiczący blokowo uzyskali średnio 38% poprawnych odpowiedni, a uczniowie ćwiczący systemem przeplatanym aż 72%! Warto podkreślić fakt, że obie grupy uczęszczały na te same wykłady. Różnił ich tylko sposób wykonywania ćwiczeń na którego poświęcali mniej więcej tyle samo czasu.
Jak uzasadnić tak sporą różnicę w wynikach?
Ćwicząc w blokach, nasz mózg kumuluje informacje w pamięci krótkotrwałej. Dobrze
potrafi je odtworzyć następnego dnia, ale fatalnie mu to wychodzi po kilku
tygodniach. Czy pamiętasz może drogi czytelniku datę bitwy pod Cedynią? No właśnie…
Uczyłeś się historii blokowo. W ćwiczeniach przeplatanych nauka zostaje rozłożona
w czasie, dzięki czemu informacje pozostają w pamięci długotrwałej. Ogromne
znaczenie ma też sama różnorodność ćwiczeń, powodująca zmuszanie mózgu do
wysiłku. Większa aktywność mózgu oznacza większą zdolność do zapamiętywania.
Znając wyniki tego i wcześniejszych eksperymentów w moich kursach maturalnych z matematyki i fizyki zadania domowe są zbudowane w systemie przeplatanym. Część I zadania domowego dotyczy danej lekcji, ale jest także część II w której uczeń po każdej lekcji ćwiczy poznany materiał na wcześniejszych lekcjach. Jest lekcja 20, a uczeń ćwiczy zagadnienia poznane na lekcji drugiej, piątej, czternastej, siedemnastej… Tydzień po tygodniu uczniowie powtarzają w ten sposób poznany wcześniej materiał, powodując, że informacje przenoszą się do pamięci długotrwałej. A przecież matura z matematyki nie jest jutro, tylko w odległym terminie. Jak to się odbija na wynikach moich uczniów? Na maturze rozszerzonej z matematyki w 2018r. moi uczniowie uzyskali średni wynik 70%, przy ogólnopolskiej średniej 29%; a w 2019r. 81%, przy ogólnopolskiej 39%. Rozbieżności są jeszcze większe niż we wspomnianym eksperymencie, ale ćwiczenia przeplatanie to nie jedyna metoda nauki stosowana przeze mnie na kursach…
