Notowanie: ucz się wydajniej bez poświęcania czasu
Zdobywanie lepszych wyników w
nauce bez dodatkowego nakładu czasowego. Brzmi jak bujda? A jednak to możliwe!
Jeśli zależy Ci na osiągnięciu sukcesu z jakiegoś przedmiotu i chcesz to robić
efektywnie to musisz korzystać z tej metody uczenia się. Ten tekst ma pomóc Ci
zwiększyć wydajność nauki wykorzystując jedną z najpotężniejszych metod uczenia
się- notowanie.
Dlaczego notowanie poprawia
wyniki w nauce?
Badania naukowe pokazały, że
osoby notujące treści, które mają być przyswojone, radzą sobie na testach dużo
lepiej od tych, którzy ograniczają się jedynie do słuchania [1, 2]. Wszystko co
piszesz przechodzi przez Twój mózg i pozostawia w nim ślad. Takiego śladu nie
pozostawia czytanie, słuchanie lub oglądanie.
Jednak okazuje się że tylko około
10% osób potrafi wydajnie notować. Bardzo ważny jest sposób sporządzania
notatek. Nie jesteśmy w stanie zanotować wszystkiego podczas wykładu, ponieważ
szybkość mówienia jest około 10 razy większa od szybkości pisania [3]. Należy
zatem wyłapać ważne treści i zapisać je skrótowo, często parafrazując je tak
żebyśmy byli w stanie odtworzyć pełne znaczenie treści. Nie jest to łatwa
czynność- badania naukowe pokazały, że takie notowanie jest bardzo wymagającą
czynnością [4]. Wymaga planowania, znajdowania rozwiązań i podejmowania szybkich
decyzji: co zanotować, a co nie; jakich skrótów użyć itd. Podczas zajęć z kursu
maturalnego z matematyki często pokazuję co warto zanotować z wypowiedzianych,
a nie zapisanych rzeczy. Kursanci mogą sami zauważyć czy ich umiejętności
notowania są już na odpowiednim poziomie.
Wspomniana powyżej umiejętność notowania
najważniejszych tez z danego wykładu jest rzadko spotykaną kwalifikacją.
Naukowcy postanowili zbadać, jaki procent najważniejszych informacji uda się
zanotować studentom podczas wykładów [5]. Rozbieżności były ogromne! Studenci
odnotowali od kilku procent materiału do blisko 80%! Średnia oscylowała w
granicy 30% zanotowanego materiału. Już samą umiejętnością notowania można
zyskać bardzo dużo względem innych, poświęcając na sporządzenie notatek
dokładnie tyle samo czasu co oni.
Zatem co to znaczy dobrze
sporządzać notatki? Dobre notowanie to ciągłe filtrowanie, przetwarzanie,
skracanie oraz parafrazowanie usłyszanych treści i skrótowe przelewanie ich na
papier. Nie warto notować wszystkiego (nawet jeśli jest to możliwe), ale
najważniejsze, przetworzone przez nas fakty, tezy, wnioski i podsumowania.
Badania naukowe pokazały, że parafrazowanie, skracanie i wprowadzanie symboli
ma ogromne znaczenie w zapamiętywaniu podczas tworzenia notatek [6]. Nie łódź
się, że tą samą wiedzę zaczerpniesz z książek. Jeśli jesteś na dobrym
wykładzie, to uwierz mi, że wykładowca przekazuje się wiedzę z dziesiątek, a
nieraz setek przeczytanych książek. Do tego wiedzę, którą ubrał we własne
doświadczenia i spostrzeżenia. Takiego przekazu niejednokrotnie nie dostaniesz
w żadnym podręczniku.
At least but not last sporządzenie
notatek zmusza nas do podążania za
ciągiem myślowym w czasie rzeczywistym. Nie mam dobrych wieści dla zwolenników
nowoczesnej technologii. Multimedialne prezentacje powinny odejść z kanonu
nauczania tak szybko jak się pojawiły. Zastąpić je powinna standardowa tablica
i pisaki. Oczywiście sam wykład powinien być odpowiednio przygotowany do tego,
aby uczestnik podążał myślowo za wykładowcą, wręcz by mógł przewidzieć i
spodziewać się do jakich wniosków on dąży. Prowadząc kursy maturalne z
matematyki staram się wykorzystywać szereg technik w tym celu. Najważniejszą
jest zadawanie dużej ilości pytań. Nawet jeśli nie każdy uczeń odpowiada na
pytania, to z doświadczenia wiem, że w ten sposób uczniowie układają sobie w
głowie odpowiedzi. W ten sposób podążają za narzuconym ciągiem myślowym oraz
weryfikują swoje matematyczne umiejętności. Warto brać czynny udział w
zajęciach które Cię interesują.
Jak od strony technicznej
sporządzać notatki?
Badania naukowe wykazały, że
ręczne sporządzenie notatek pozostawia większy i trwalszy ślad w mózgu od
sposobu komputerowego [7]. Szybkie notowanie na komputerze pozwala zapisać nam
niemal wszystko z wypowiedzianych słów. I w tym jest właśnie problem. Nie
musisz myśleć nad selekcją materiału, co jest ważne, a co nie. W ręcznym
notowaniu musisz szybko przemyśleć usłyszane słowa i odpowiednio je obrobić.
Badania także pokazywały
pozytywny wpływ używania kolorowych długopisów do zapisywania ważniejszych
treści [8]. Jest to spowodowane tym, że kolor pobudza prawą półkulę mózgu.
Odpowiada ona za kreatywność, dzięki czemu kolorowe notatki wydają się nam ciekawsze.
Poza tym łączymy kolor z określonymi wspomnieniami. Użycie koloru wzmacnia ślad
powstały w mózgu, dlatego łatwiej jest sobie przypomnieć informacje zapisane
określonym kolorem. Warto ograniczyć się do dwóch, maksymalnie trzech kolorów.
Jeśli pokolorujesz większość treści, to tak naprawdę nic nie wyróżnisz.
Istnieje też szereg technik sporządzania notatek takich jak metoda Cornella [9], mapy myśli, mapy koncepcyjne czy sketchnoting. Spośród wyżej wymienionych do sporządzania notatek w trakcie wykładów z przedmiotów ścisłych najczęściej korzystałem z metody Cornella. Polecam ją jako metodę bardzo łatwą w użyciu, intuicyjną i nie wymagającą wcześniejszego przygotowania. Metoda Cornella polega na sporządzeniu tabeli z czteroma segmentami. Segment A to głównie miejsce na tytuł danego wykładu. Pole B to główna część notatek czyli przetworzony materiał usłyszany na wykładzie. Bardzo ważne pole C to miejsce na słowa „klucze”, główne myśli lub „hasła” rzucone przez wykładowcę które uznaliśmy za wartościowe. Segment D to miejsce na wnioski i podsumowania. W rzeczywistości nie ma potrzeby rysowania tabeli i ja osobiście nigdy tego nie robiłem: segment A i D pisze się odpowiednio na początku i na końcu notatek, a do segmentu C możesz użyć marginesu.
Ważne!
Psychologowie badający wpływ
notatek na poziom zrozumienia zauważyli, że bardzo duży wpływ na zrozumienie
tematu ma powrót do notatek po zakończeniu wykładu [10]. Wtedy możemy połączyć
zdobyte informacje z posiadaną już wiedzą. Bardzo wskazane jest także
uzupełnienie naszych notatek o te informacje, które odnotowaliśmy jako ważne a
na wykładzie ze względu na limit czasowy zostało o nich tylko wspomniane (tego
typu hasła powinieneś odnotować na wykładzie w kolumnie C metody Cornella).
Badania naukowe także dowiodły,
że wydajność uczenia się jest zdecydowanie większa jeśli korzystasz ze swoich
notatek aniżeli cudzych. Niestety nie ma się co oszukiwać, że na tydzień przed
sprawdzianem czy sesją skorzystasz z czyjejś pracy. Skorzystać możesz, ale
efekty tego będą o wiele gorsze, aniżeli sam wykonałbyś notatki. Dlaczego?
Powracając do swoich notatek utrwalasz ślad jaki powstał w mózgu powodując, że
poznane treści zapadną w nim na długo.
Wróćmy do początkowego pytania. Czy
da się osiągać lepsze wyniki w nauce bez większego nakładu czasowego?
Oczywiście, że tak! Czy sporządzenie porządnych notatek kosztuje Cię choć
minutę najcenniejszego aktywa? Nie! I tak siedzisz na wykładzie, zatem czemu
tego czasu nie spędzisz wydajnie? Jest wiele momentów w naszym życiu, które
można wykorzystać do nauki z notatek, np. jazda środkami transportu, siedzenia
na nudnych, niepotrzebnych zajęciach (których w szkole / na uczelni masz sporo)
itd. Czy uczenie się z notatek podczas tych aktywności wymaga dodatkowego
czasu? Nie- wykorzystujesz już ten, który niestety musisz przeznaczyć.
Przysłowie mówi, że czas to pieniądz. Każdy mądry człowiek powie Ci natomiast,
że czas to więcej niż pieniądz. Wykorzystaj go zatem mądrze, a przede
wszystkim- nie marnuj go.
[1] B. Armbruster, „Taking notes
from lectures.
[2] B. Bretzing i in., Notetaking
by junior high students.
[3] J. N. Faulin, Pauses et
debits: les indicateurs temporels de la production ecrite.
[4] A. Piolat i in., Cognitive
effort during note taking.
[5] R. Williams, A. Eggert,
Notetaking in college classes: student patterns and instructional strategies.
[6] K. Kiewra i in., Qualitative
aspects of notetaking and their relationship with information- processing
ability and academic achievement.
[7] P. A. Mueller i in. The Pen
Is Mightier Than the Keyboard: Advantages of Longhand Over Laptop Note Taking
[8] D. R. Wolk i in. Note
recognition and management using color classification
[9] M. Borr i in, The Impact of
the Cornell Note-Taking Method on Students’ Performance in a High School Family
and Consumer Sciences Class
[10] M. Bohay i in., Note taking,
review, memory and comprehension.
