Notowanie: ucz się wydajniej bez poświęcania czasu

Łukasz Jarosiński

Zdobywanie lepszych wyników w nauce bez dodatkowego nakładu czasowego. Brzmi jak bujda? A jednak to możliwe! Jeśli zależy Ci na osiągnięciu sukcesu z jakiegoś przedmiotu i chcesz to robić efektywnie to musisz korzystać z tej metody uczenia się. Ten tekst ma pomóc Ci zwiększyć wydajność nauki wykorzystując jedną z najpotężniejszych metod uczenia się- notowanie.

Dlaczego notowanie poprawia wyniki w nauce?

Badania naukowe pokazały, że osoby notujące treści, które mają być przyswojone, radzą sobie na testach dużo lepiej od tych, którzy ograniczają się jedynie do słuchania [1, 2]. Wszystko co piszesz przechodzi przez Twój mózg i pozostawia w nim ślad. Takiego śladu nie pozostawia czytanie, słuchanie lub oglądanie.

Jednak okazuje się że tylko około 10% osób potrafi wydajnie notować. Bardzo ważny jest sposób sporządzania notatek. Nie jesteśmy w stanie zanotować wszystkiego podczas wykładu, ponieważ szybkość mówienia jest około 10 razy większa od szybkości pisania [3]. Należy zatem wyłapać ważne treści i zapisać je skrótowo, często parafrazując je tak żebyśmy byli w stanie odtworzyć pełne znaczenie treści. Nie jest to łatwa czynność- badania naukowe pokazały, że takie notowanie jest bardzo wymagającą czynnością [4]. Wymaga planowania, znajdowania rozwiązań i podejmowania szybkich decyzji: co zanotować, a co nie; jakich skrótów użyć itd. Podczas zajęć z kursu maturalnego z matematyki często pokazuję co warto zanotować z wypowiedzianych, a nie zapisanych rzeczy. Kursanci mogą sami zauważyć czy ich umiejętności notowania są już na odpowiednim poziomie.

Wspomniana powyżej umiejętność notowania najważniejszych tez z danego wykładu jest rzadko spotykaną kwalifikacją. Naukowcy postanowili zbadać, jaki procent najważniejszych informacji uda się zanotować studentom podczas wykładów [5]. Rozbieżności były ogromne! Studenci odnotowali od kilku procent materiału do blisko 80%! Średnia oscylowała w granicy 30% zanotowanego materiału. Już samą umiejętnością notowania można zyskać bardzo dużo względem innych, poświęcając na sporządzenie notatek dokładnie tyle samo czasu co oni.

Zatem co to znaczy dobrze sporządzać notatki? Dobre notowanie to ciągłe filtrowanie, przetwarzanie, skracanie oraz parafrazowanie usłyszanych treści i skrótowe przelewanie ich na papier. Nie warto notować wszystkiego (nawet jeśli jest to możliwe), ale najważniejsze, przetworzone przez nas fakty, tezy, wnioski i podsumowania. Badania naukowe pokazały, że parafrazowanie, skracanie i wprowadzanie symboli ma ogromne znaczenie w zapamiętywaniu podczas tworzenia notatek [6]. Nie łódź się, że tą samą wiedzę zaczerpniesz z książek. Jeśli jesteś na dobrym wykładzie, to uwierz mi, że wykładowca przekazuje się wiedzę z dziesiątek, a nieraz setek przeczytanych książek. Do tego wiedzę, którą ubrał we własne doświadczenia i spostrzeżenia. Takiego przekazu niejednokrotnie nie dostaniesz w żadnym podręczniku.

At least but not last sporządzenie notatek zmusza nas  do podążania za ciągiem myślowym w czasie rzeczywistym. Nie mam dobrych wieści dla zwolenników nowoczesnej technologii. Multimedialne prezentacje powinny odejść z kanonu nauczania tak szybko jak się pojawiły. Zastąpić je powinna standardowa tablica i pisaki. Oczywiście sam wykład powinien być odpowiednio przygotowany do tego, aby uczestnik podążał myślowo za wykładowcą, wręcz by mógł przewidzieć i spodziewać się do jakich wniosków on dąży. Prowadząc kursy maturalne z matematyki staram się wykorzystywać szereg technik w tym celu. Najważniejszą jest zadawanie dużej ilości pytań. Nawet jeśli nie każdy uczeń odpowiada na pytania, to z doświadczenia wiem, że w ten sposób uczniowie układają sobie w głowie odpowiedzi. W ten sposób podążają za narzuconym ciągiem myślowym oraz weryfikują swoje matematyczne umiejętności. Warto brać czynny udział w zajęciach które Cię interesują.

Jak od strony technicznej sporządzać notatki?

Badania naukowe wykazały, że ręczne sporządzenie notatek pozostawia większy i trwalszy ślad w mózgu od sposobu komputerowego [7]. Szybkie notowanie na komputerze pozwala zapisać nam niemal wszystko z wypowiedzianych słów. I w tym jest właśnie problem. Nie musisz myśleć nad selekcją materiału, co jest ważne, a co nie. W ręcznym notowaniu musisz szybko przemyśleć usłyszane słowa i odpowiednio je obrobić.

Badania także pokazywały pozytywny wpływ używania kolorowych długopisów do zapisywania ważniejszych treści [8]. Jest to spowodowane tym, że kolor pobudza prawą półkulę mózgu. Odpowiada ona za kreatywność, dzięki czemu kolorowe notatki wydają się nam ciekawsze. Poza tym łączymy kolor z określonymi wspomnieniami. Użycie koloru wzmacnia ślad powstały w mózgu, dlatego łatwiej jest sobie przypomnieć informacje zapisane określonym kolorem. Warto ograniczyć się do dwóch, maksymalnie trzech kolorów. Jeśli pokolorujesz większość treści, to tak naprawdę nic nie wyróżnisz. 

Istnieje też szereg technik sporządzania notatek takich jak metoda Cornella [9], mapy myśli, mapy koncepcyjne czy sketchnoting. Spośród wyżej wymienionych do sporządzania notatek w trakcie wykładów z przedmiotów ścisłych najczęściej korzystałem z metody Cornella. Polecam ją jako metodę bardzo łatwą w użyciu, intuicyjną i nie wymagającą wcześniejszego przygotowania. Metoda Cornella polega na sporządzeniu tabeli z czteroma segmentami. Segment A to głównie miejsce na tytuł danego wykładu. Pole B to główna część notatek czyli przetworzony materiał usłyszany na wykładzie. Bardzo ważne pole C to miejsce na słowa „klucze”, główne myśli lub „hasła” rzucone przez wykładowcę które uznaliśmy za wartościowe. Segment D to miejsce na wnioski i podsumowania. W rzeczywistości nie ma potrzeby rysowania tabeli i ja osobiście nigdy tego nie robiłem: segment A i D pisze się odpowiednio na początku i na końcu notatek, a do segmentu C możesz użyć marginesu. 

Ważne!

Psychologowie badający wpływ notatek na poziom zrozumienia zauważyli, że bardzo duży wpływ na zrozumienie tematu ma powrót do notatek po zakończeniu wykładu [10]. Wtedy możemy połączyć zdobyte informacje z posiadaną już wiedzą. Bardzo wskazane jest także uzupełnienie naszych notatek o te informacje, które odnotowaliśmy jako ważne a na wykładzie ze względu na limit czasowy zostało o nich tylko wspomniane (tego typu hasła powinieneś odnotować na wykładzie w kolumnie C metody Cornella).

Badania naukowe także dowiodły, że wydajność uczenia się jest zdecydowanie większa jeśli korzystasz ze swoich notatek aniżeli cudzych. Niestety nie ma się co oszukiwać, że na tydzień przed sprawdzianem czy sesją skorzystasz z czyjejś pracy. Skorzystać możesz, ale efekty tego będą o wiele gorsze, aniżeli sam wykonałbyś notatki. Dlaczego? Powracając do swoich notatek utrwalasz ślad jaki powstał w mózgu powodując, że poznane treści zapadną w nim na długo.

Wróćmy do początkowego pytania. Czy da się osiągać lepsze wyniki w nauce bez większego nakładu czasowego? Oczywiście, że tak! Czy sporządzenie porządnych notatek kosztuje Cię choć minutę najcenniejszego aktywa? Nie! I tak siedzisz na wykładzie, zatem czemu tego czasu nie spędzisz wydajnie? Jest wiele momentów w naszym życiu, które można wykorzystać do nauki z notatek, np. jazda środkami transportu, siedzenia na nudnych, niepotrzebnych zajęciach (których w szkole / na uczelni masz sporo) itd. Czy uczenie się z notatek podczas tych aktywności wymaga dodatkowego czasu? Nie- wykorzystujesz już ten, który niestety musisz przeznaczyć. Przysłowie mówi, że czas to pieniądz. Każdy mądry człowiek powie Ci natomiast, że czas to więcej niż pieniądz. Wykorzystaj go zatem mądrze, a przede wszystkim- nie marnuj go.

[1] B. Armbruster, „Taking notes from lectures.

[2] B. Bretzing i in., Notetaking by junior high students.

[3] J. N. Faulin, Pauses et debits: les indicateurs temporels de la production ecrite.

[4] A. Piolat i in., Cognitive effort during note taking.

[5] R. Williams, A. Eggert, Notetaking in college classes: student patterns and instructional strategies.

[6] K. Kiewra i in., Qualitative aspects of notetaking and their relationship with information- processing ability and academic achievement.

[7] P. A. Mueller i in. The Pen Is Mightier Than the Keyboard: Advantages of Longhand Over Laptop Note Taking

[8] D. R. Wolk i in. Note recognition and management using color classification

[9] M. Borr i in, The Impact of the Cornell Note-Taking Method on Students’ Performance in a High School Family and Consumer Sciences Class

[10] M. Bohay i in., Note taking, review, memory and comprehension.